Gebelik, vücutta hem hormonal hem de fiziksel değişikliklere sebep veren önemli bir süreçtir. Vücutta ileriki yıllarda olası çıkabilecek hastalıklar hamilelik döneminde ortaya çıkar. Bu durum esasında gebe kadın için bir uyarı niteliği taşır.
Şeker, safra kesesi gibi hastalıkların hamilelikte ortaya çıkıyor olması ileriki yıllarda bu hastalıklarla karşılaşma riski için sinyal veriyor olabilir.
Safra kesesi vücuda alınan gıdaların yağ ve vitaminleri ayrıştırarak bağırsakların tarafından emilimini sağlayan organdır. Safra kesesi bu işlemi yerine getirebilmesi için karaciğer tarafından salgılanan safra salgısını tutar.
Hamilelikte değişen hormonlar safra salgısının bozulmasına yol açabilir. Düzensiz salgılanan safra kandaki asit değerini yükseltir.
Safra salgısının bozulması ve safra kesesinin işlevini doğru yerine getirememesi gebelikte kolestaz olarak adlandırılır.
Gebelik Kolestazı Nedir?
Gebelikte artan östrojen hormonlarının salgılanan safra salgısını bozarak bağırsaklara geçmesi gereken safra salgısını değerlerini değiştirdiği bilinmektedir. Dengesiz salgılanan safra, karaciğerde ve bağırsaklarda yeteri emilimi sağlayamaz.
Var olan safra karaciğerde toksit şekilde birikerek kana safra asidi olarak geçer. Kanda safra asidinin artması gebelik kolestazına sebep olur. Belirtileri ciltte kabarıklık, kaşıntı ve kızarıklık olarak görülür. Tedavi edilmediği takdirde anne ve bebekte sağlık sorunlarına sebep olur.
Gebelik Kolestazı Belirtileri Nedir?
Aile geçmişinde gebelik kolestazı olan kadınların bu hastalığa yakalanma riski artar. Gebeliğin son 3 ayında ortaya çıkan gebelik kolestazının belirtileri şunlardır:
- Kaşıntı: En belirgin özelliği el ayak içleri dâhil vücudun genelinde kaşıntı meydana getirir.
- Sarılık: Tüm safra hastalıklarında olduğu gibi gebelik kolestazı olan gebelerin tenlerinin sarardığı görülür. Safra asidinin kanda artması çehrenin sararmasına sebep olur.
- Ağrı: Şiddetli karın ağrısı olarak tarif edilen ağrı aslında karaciğerin olduğu sağ üst kısımda etki eder. Ağrı şiddeti genelde karın bölgesi civarında oluştuğu zannedilir.
- İdrar renginin koyulaşması: Kanda bulunan safra asitleri böbrekten süzülürken koyu rengini idrara bırakır.
- Bulantı: Karın ağrısının yanından bulantıyı beraberinde getirir. Bulantıya kana karışan zehirli maddeler sebep olur.
- İştahsızlık: Bir tür enfeksiyon alarmı veren kandaki zehirli atıkla iştah kaybına sebep olur. Bulantı ve iştah kaybı rutin gebelik belirtileriyle sıkça karıştırılır.
- Dışkılamanın açık renkte oluşması: Safra kesesi alınan gıdalardaki enzim ve yağları tam olarak sindiremediği için besinlerin yağları sindirilmez. Dışkıyla birlikte atılan yağlar dışkıya macunumsu, açık renkli bir kıvam verir.
Gebelik Kolestazı İçin Hangi Değerlere Bakılır?
Gebelik kolestazı için kanda şu değerlere bakılır:
- Safra asidine
- Gamaglutamil transaminaz değerleri
- Bilirubin
Yapılan testlerde bu üç değerin yüksek çıkması gebelik kolestazının varlığına işaret eder.
Gebelik Kolestazı Nasıl Tedavi Edilir?
Gebelik kolestazında ilaç tedavisine başlanır. Kandaki safra asidinin düşürülmesine yönelik ilaçlar kullanılır. Ayrıca kaşıntıyı giderecek haricen ve dahilen kullanılan ilaçlar uygulanır.
Bağırsaklarda emilimi sağlanmadan atılan gıdaların takviyesi için çeşitli vitamin gruplarından destek alınır.
Hastalık tanısı konduktan sonra gebe daha sıkı takibe alınır. İlaç kullanımına karşın kolestazın düşmemesi gebeliğin 37.haftasında doğum yapılmasını gerektirebilir. Çünkü ilerleyen süreçte hastalık hem anne hem de bebek için risk oluşturur.
Gebede tedavi olumlu sonuçlar verse de bebekte hastalık belirtileri devam eder. Doğum planlanan süreden 3 ila 5 hafta önce gerçekleştirilir. Bu sayede bebek anne karnında kolestaza daha fazla maruz kalmaz.
Gebelik Kolestazı Kendiliğinden Geçer mi?
Gebelikte kolestaz ortalama 50 gebede 1 oranında görülür. Gebelik süresince kendiliğinden geçmez. Tedavi gerektirir. Gerekli tedavi ve ilaçların alınması hayati önem taşır. Gebelik kolestazı doğumla birlikte kendiliğinden geçer.
Gebelik Kolestazı Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Gebelik kolestazının en belirgin özelliği yoğun kaşıntı ve döküntüdür. Tedavi edilmezse günlük yaşam standartlarını bozacak kadar etki eder. Bulantı ve kusma şikâyetleri devam eder. En önemlisi gebelik kolestazı tedavi edilmezse erken doğum ve ani bebek ölümü gibi ciddi riskler oluşturur.
Gebelik Kolestazı Ne Zaman Tehlikeli Olur?
Gebelik kolestazı aşağıda sıralanan durumlarda tehlikeli olur:
- Safra asitlerinin verilen serum tetkiklerinde 40 nmol/L üstünde görülmesi
- Amnio sıvısı içerisinde mekonyum oranının %15’i geçtiği durumlarda
- İlaç tedavisine yanıt alınmaması
- Ultrasonda bebek hareketlerinin gözlemlenemediği zamanlarda
- Koleztaza bağlı bilirubin seviyesinin artması
- Gebeyi etkileyen şikâyetlerin artması
Yukarıda sayılan sebepler gebelik kolestazının artık risk oluşturmaya başlayacağını gösterir. Bu durumda doktorun vereceği kararla kontrollü erken doğum yapma seçeneği düşünülür.
Gebelik Kolestazı Diyeti
Gebelikte koleztaz oluşması alınan gıdalardaki vitaminlerin enzimlenemediği için dışkı yoluyla atılmasını sağlar. Böylece gıdalardan alınması gereken vitaminler alınmaz.
Gebelik kolestazı beraberinde kusma, ishal, bulantı gibi semptomları beraberinde getirir. Bu sebepten enerji ihtiyacını karşılayacak proteinli ve sağlıklı yağ asitlerini içeren bir beslenme programı uygulanmalıdır.
Safra salgısına ihtiyaç duymadan emilim sağlayan besinler tüketilmelidir. Bunların başında:
- Süt ve süt ürünleri
- Hindistan cevizi ve yağı
- Kakao yağı
- Yumurta
- Yeşil mercimek
- Kabak çekirdeği
- Badem
- Buğday
- Çavdar
- Yulaf
Safra emilimi olmadan atılamayan bakır içeriği olan gıdalardan uzak durmalı. Bu gıdalar safra kesesi olmadan ayrışamadığı için toksit olarak karaciğer ve safrada birikecektir. Dikkatli tüketilmesi gereken gıdaların başında:
- Sakatat etleri
- Mayalı gıdalar
- Mantar
- Kuru kayısı
- Pekmez
- Kabuklu deniz ürünleri gelmektedir.
Gebelik Kolestazına Ne İyi Gelir?
Gebelik kolestazına uredeoksikolik asid formda ilaçlar iyi gelmektedir. Bu ilaçlara ek içeriğinde aynı formülü taşıyan kremler kaşıntıları yatıştırır.
Mayalı gıdalar, sakatat ve kabuklu deniz ürünlerini yemekten kaçınmak kolestazın artmasını engellemeye destek olabilir.
Vücutta kaşıntıya bağlı şikâyetleri yatıştırmak için ılık banyo almak faydalı olur.
Pamuklu kıyafetleri tercih etmek sürtünmeye bağlı derideki döküntüyü azaltacaktır.
Hamilelikte Safra Kesesi Ağrısı Nasıl Olur?
Safra kesesi ağrısı genellikle mide ağrısıyla karıştırılır. Hamilelikte safra kesesi ağrısı şu şekilde anlaşılır:
- 5 saati aşkın süredir durmayan ağrı olarak seyreder
- Ağrı ani ve hızlı oluşur
- Karın sağ üst bölgesine yerleşir
- Ağrılar sırta vurarak sırt ağrısı yapar
- Gaz sıkışması sonucu yoğun gaz sancısı oluşturur.
Ağrılar genelde yoğun ve sancılıdır. Gebe ağrıdan dolayı kıpırdayamaz. Ağrının girdiği alanda yürüme veya hareket etme kabiliyetini yerine getiremez. Doktor kontrolünde ağrı kesicilerden destek alınabilir. Genelde hastanede müdahale edilerek ağrı düşürülür.
Gebelik Kolestazı Nasıl Olur?
Gebelik kolestazı sadece gebelik halinde ortaya çıkar. Doğumdan sonra geçer. Hastalığın çıkmasında genetik faktörler etkilidir. Eğer ilk hamilelikte gebelik kolestazı geliştiyse diğer hamileliklerde de %90 oranında görülecektir.
Tam nedeni saptanmamakla birlikte hamilelikte artan östrojen hormonlarından kaynaklandığı varsayılır. Artan östrojen hormonları safra yolunda anormal artışlara sebep olur. Karaciğer safra asidini dengeleyemez. Artan safra salgısı kana karışır. Toksit şekilde kana karışan safra salgısı vücutta kaşıntı olarak kendini gösterir. Bir tür vücudun ürettiği zehir olarak tanımlanabilir.
Gebelik Kolestazı Ne Zaman Başlar?
Gebelik kolestazı hamileliğin 6. ayından itibaren görülebilir. Gebelik kolestazı tanısı konulduysa 28.ve 32.haftalar çok önemlidir. Bu haftalar arası erken doğum riski görülebilir. Verilen ilaç takviyeleriyle gebeliğin 35.haftaya kadar sürdürülmesi hedeflenir.
35.haftadan sonra gerek duyulursa erken doğum yaptırılır. Normal doğum bu süreçte tavsiye edilmez. Sezaryen doğum ile doğum gerçekleştirilir.
Gebelik Kolestazı Bebeğe Zarar Verir mi?
Gebelik kolestazı bebeğe verebileceği zararların başında erken doğum ve ani ölüm riski olur. Doğum sonrası karaciğer problemleriyle karşılaşılabilir. Gebelik kolestazı bebeğe zararları arasında en çok doğum sonrası sarılık gözlemlenir.
Gebelik Kolestazı Bebeği Nasıl Etkiler?
Bebeğin erken doğmasına sebep olur. Diğer taraftan karaciğer değerlerinin normal olmaması sonucu sarılık görülür. Gebelik kolestazına bağlı erken doğumların %10’u yeni doğan yoğun bakımında tedaviye alınır.
Erkek bebeklerde kolestazı bağlı erken doğum daha fazla görülür. Kolestazı bağlı doğumların %75’i erkek bebek %25’i kız bebeklerden oluşur.
Gebelik Kolestazı Anneye Zarar Verir mi?
Gebelik kolestazı annede kalıcı hasarlara sebep olmaz. Hamileliğini zor geçirmesine sebep olur. Kaşıntı, kusma, halsizlik ve iştahsızlık yaşam kalitesini düşürür. Sayılanların dışında anne için risk oluşturmaz.
27 Şubat 1987 İstanbul doğumluyum. SEO uzmanı ve basın mensubu olarak görev almaktayım. Bayandoktor.com başta olmak üzere birçok internet haber sitesinde aktif olarak çalışmaktayım.
