Androjen Nedir?
Androjen erkeğe ve kadına ait testosteron, dehidroepiandrosteron ve dihidrotestosteron hormonlarının geneline verilen isimdir. Androjen hormonları olarak da bilinen bu hormonlar farklı seviyelerde bulunur ve etkileri de farklıdır.
Bu hormonların en bilineni testosterondur. Bu hormon hem kadınlarda hem de erkeklerde bulunur. Erkeklerdeki günlük üretim miktarı ortalama 6-8 mg iken kadınlarda bu miktar çok daha azdır. Diğer hormonlar da aynı şekilde erkeklerde kadınlardan daha fazladır.
Hamilelik ile ilgili merak ettiğiniz diğer içerikler için tıklayın;
- Yumurta Çatlatma İğnesi Nedir?
- Embriyo Tutunma Belirtileri Ne Zaman Başlar?
- AMH Testi Nedir? Nasıl Yapılır?
- En İyi Hamilelik Uygulaması
- Ektopik Gebelik Nedir?
Androjen hormonlarının büyük bir bölümü böbreküstü bezlerinden salgılanır ve kan dolaşımına verilir. Bununla birlikte “özelikle testosteron” erkeklerdeki testislerden salgılanır ve vücuda dağıtılır. Az miktarda da olsa vücudun diğer yerlerinde de üretim mevcuttur.
Androjen hormonu öncelikli olarak cinsel gelişimin tamamlanmasında görevlidir. Erkeklerin cinsel açıdan olgunluğa ulaşmalarında büyük bir role sahipken kadınlarda çok az oranlarda etki gösterir. Hormonun aynı zamanda vücudun diğer alanlarında da etkisi vardır.
Androjen Hormonu Ne İşe Yarar?
Androjen hormonunun başlıca ve en önemli görevi cinsel gelişimi tamamlamaktır. Özellikle erkeklerde yaşamın ilk dönemlerinden itibaren sperm üretiminde görev alırlar. Bununla birlikte vücudun diğer bölgelerinin de gelişmesini sağlarlar.
Androjen hormonlarının görevleri şu şekilde sıralanabilir;
- Sperm üretimi
- Yağ metabolizmasının düzenlenmesi
- Ses kalınlaşması
- Kadınlarda klitoris yapısının gelişmesi
- Kan basıncının dengesi
- İnsülin kullanımının düzenlenmesi
- Vücut kıllarının oluşması
- Kas ve kemik kütlesinin dengelenmesi
Androjen hormonunun başlıca görevleri bunlardır. Her androjen hormonu bu görevleri yerine getirmese de genel olarak etkileri bu şekildedir.
Hormonların en büyük etkisi genital sistem üzerinedir. Ancak özellikle testosteron hormonunun yağ metabolizması, kas ve kemik kütlesi üzerindeki etkileri insan yaşamı için çok önemlidir.
Androjen hormonlarının miktarları kadınlarda erkeklere oranla daha az olduğu için görülen etkiler de farklılık gösterir. Örneğin erkeklerde testosteron daha fazla olduğu için vücut kılı kadınlara oranla daha fazladır. Bununla birlikte kadın kas ve kemik kütlesi erkeklerdekine göre çok daha azdır.
Bu hormonların normal düzeylerde olması gerekir. Aksi halde az veya çok olması vücutta bazı değişimlere yol açar. Androjen fazlalığı kadınlarda daha şiddetli hissedilirken androjen azlığı erkeklerde daha fazla belirgindir.
Androjen Fazlalığı Nasıl Anlaşılır?
Androjen kanda bulunan bir hormondur. Bu nedenle fazlalığını anlamak için öncelikle kandaki seviyesine bakılması gerekir. Herhangi bir bölgeden alınan kan, detaylı bir şekilde analiz edildikten sonra androjen hormonlarının miktarı tespit edilebilir.
Bu hormon topluluğunun etkileri vücutta belirgin olduğu için anamnez yani hasta öyküsü ayrı bir öneme sahiptir. Hekimler kan sonuçlarının yanı sıra hastalardaki belirtileri de gözlemlemesi gerekir.
Yukarıda bahsedilen androjen görevleri, bu hormonların miktarının değişmesinden ciddi bir şekilde etkilenir. Eğer bir kişide testosteron başta olmak üzere androjen hormonlarının miktarı artarsa bahsi geçen işlevler daha belirgin olur.
Örneğin androjenin önemli etkilerinden olan vücut kıllanması, kas ve kemik kütlesinin artması, yağ metabolizmasının düzenlenmesi vb. işlevler androjen fazlalığından etkilendiğinde vücutta aşırı kıllanma, göbekte yağlanma, ses kalınlaşması ve insülin direnci gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
Bunlar tek başına androjen fazlalığının olduğunu göstermese de birlikte ele alındıklarında tanıyı kolaylaştırır. Bu noktada hastalara, belirtileri ve değişimleri detaylı bir şekilde anlatmaları konusunda uyarıda bulunulur. Doktorlar genellikle bu değişimler ve kan testlerinin sonuçları doğrultusunda tanı koyar.
Androjeni Ne Azaltır?
Androjen hormonunun azalmasına neden olan tek sebep bu hormonları salgılayan salgı bezlerinin işlevlerinin bozulmasıdır. Bu da şu nedenlere bağlı olarak gelişir;
- Tümör
- Kanser tedavileri
- Genital sistem bozuklukları
- Hipofiz bezi hastalıkları
- Hormonal hastalıklar
- Yaşın ilerlemesi
Bu nedenler tek başına olduğunda genellikle androjen miktarı ciddi düzeyde azalmaz. Ancak 2 veya daha fazla risk faktörü bir araya gelirse hastalarda testosteron azalması gibi hormonal dengesizlikler daha kolay ortaya çıkar.
Androjen Hormonu Nasıl Artar?
Androjen hormonunun artması için salgı bezlerinin daha çok uyarılması ve işlevinin artması gerekir. Bu da şu nedenlere bağlı olarak gelişir;
- Kullanılan ilaçlar
- Böbrek üstü bezi tümörleri
- Testis tümörleri
- Hipofiz bezinin fazla uyarılması
Bu nedenleler androjen hormonlarının artmasındaki ana nedendir. Bununla birlikte bazı fizyolojik değişimler ve beyin tümörü gibi tüm vücudu etkileyen rahatsızlıklar da hormon seviyelerinin değişmesine yol açabilir.
Androjen Hormonu Nasıl Düşürülür?
Androjen hormonu arttığında vücutta kısa süre içerisinde değişimler meydana gelir. Bu değişimler kişinin sağlığını etkilediği gibi psikososyal açıdan da sorunlara neden olabilir. Ortaya çıkan bu sorunların düzeltilmesi için androjen hormonunun azaltılması gerekir.
Tedavide öncelikle altta yatan faktörün belirlenmesi gerekir. Birçok faktör androjen yüksekliği sorununa neden olduğu için tedaviler de çeşitlenmiştir.
Eğer bir tümör nedeniyle androjen fazlalığı ortaya çıktıysa öncelikle kemoterapi, radyoterapi ve cerrahi tedavi ile bu tümörün vücuttan uzaklaştırılması gerekir. Tümörler bölgedeki hücrelerin görevlerini taklit ettiği için boyutları küçültüldüğünde veya tamamen tedavi edildiğinde androjen salgılanması eski düzene döner.
Androjen Duyarsızlık Sendromu Nedir?
Bilinen diğer adıyla androjen insensitivite sendromu, hormonal dengesizlik ile seyreden bir rahatsızlıktır. Bu rahatsızlık XY kromozomlarına sahip bireylerde yani sadece erkeklerde ortaya çıkar.
Androjen insensitivite sendromu olan kişilerde genetik yapı her ne kadar erkek olsa da vücut androjen hormonlarını kullanamaz. Androjen hormonları erkekleri daha fazla etkilediğinden bu rahatsızlıkta androjenin etkileri yani erkeksi özellikler hiçbir şekilde ortaya çıkmaz.
Bu rahatsızlık ortaya çıktığında vücutta penis oluşmaz. Tam aksine iç organlarla bağlantısı olmayan vajina yapısı oluşur. Ancak hastaların iç genital sistemleri (yumurtalık, rahim vb.) oluşmaz. Bazı hastalarda testis yapısı dışarıda ya da içeride olabilir. Bu testisler herhangi bir işleve sahip olmadığı gibi aynı zamanda kanserleşme risk, taşıdığından yaşamın ilerleyen safhalarında vücuttan alınır.
Androjen duyarsızlık sendromu genellikle 12-13 yaşlarında saptanır. Aileler kız çocuklarının adet kanaması geçirmemesi şikayeti ile doktora başvurur. Bununla birlikte bazı profesyonel hekimler de doğum esnasında androjen duyarsızlık sendromunu tespit edebilir.
Androjen Hormonu Artması Durumundaki Riskler Nelerdir?
Androjen hormonu arttığında ilk etapta vücutta fiziksel değişimler ortaya çıkar. Bu değişimler kişiyi görünüm açısından değiştirdiği için sosyal sorunlar dışında herhangi bir sağlık sorununa neden olmaz. Ancak zamanla gelişen fizyolojik değişimler kişinin sağlığını tehdit edebilir. Bu riskler şu şekilde sıralanabilir;
- İnsülin direnci
- Cinsel yaşamda bozulma
- Damarlarda yağlanmaya bağlı daralmalar ve tıkanmalar
- Tansiyon yükselmesi
Bunlar bütün hastalarda ortaya çıkmaz. Genellikle 1 veya 2 tane komplikasyon birlikte görülür. Eğer çok fazla sayıda komplikasyon kısa süre içerisinde görülmeye başlarlarsa hastaların yaşamı tehlikeye girebilir. Bu nedenle ciddi düzeydeki androjen yüksekliklerinin kontrol altına alınması gerekir.
Kadınlarda Androjen Yüksekliği
Androjen normal şartlarda kadınlarda çok az miktarlarda bulunur. Öyle ki etkileri göz önünde bulundurulduğunda bu hormonun ne kadar az bulunduğu da ortadadır.
Ancak bazı durumlarda kadınlarda androjen üreten yapılar daha fazla salgılama yapmaya başlayabilir. Bu da kadınsı özelliklerin azalarak erkeksi özelliklerin artmasına neden olur. Androjen yüksekliği olan kadınlardaki değişimler genel olarak şu şekildedir;
- Vücutta aşırı kıllanma
- Kas kütlesinin artışı
- Yağ kütlesinin artması, obezite
- İnsülin problemleri
- Tansiyon
- Cinsel istekte azalma
- Klitoris yapısının büyümesi
- Adet düzensizlikleri
- Kısırlık
Düşük Androjen Seviyeleri Nelerdir?
Androjen hormonunun normal seviyeleri erkeklerde 108 ila 640 UG/dL iken kadınlarda 65 ila 395 UG/dL’nin altındadır. Androjen miktarı bu seviyelerin altına indiğinde düşük androjen sorunundan bahsedilebilir.
Androjen Eksikliği Neden Olur?
Androjen eksikliği, adrojen üretimi yapan yerlerin yeterli seviyede salgılama yapmaması nedeniyle ortaya çıkar. Bunlara neden olan faktörler şu şekilde sıralanabilir;
- Kanser hastalıkları
- Diğer hormonal bozukluklar
- İlerleyen yaş
- Östrojen tedavisi almak
- Bazı ilaçlar
Erkeklerde Androjen Eksikliği Neden Olur?
Erkeklerde androjen eksikliğinin nedenleri şunlardır;
- Tümör oluşumları
- Hipofiz bezi ile ilgili hastalıklar
- Bazı ilaçlar
- Kemoterapi
- Radyoterapi
- Testislerin inmemesi
- Testislerin darbe alması
- Kabakulak enfeksiyonları
Erkeklerde Androjen Eksikliği Belirtileri
Erkeklerde androjen eksikliği belirti ve bulguları şunlardır;
- Cinsel yaşamda değişiklik
- Orgazm bozulması
- Ereksiyon olamama
- Vücut kıllarının dökülmesi, kellik
- Boşalma sıvısının azalması
- Kemik ve kas kütlesinin azalması
- Sık sık düşme
- Memelerin büyümesi
- Ateş basması
- Halsizlik
- Depresif ruh hali
Kadınlarda Androjen Eksikliği Neden Olur?
Kadınlarda androjen hormonlarının azalması şu faktörlere bağlı olarak gelişir;
- Yaşın ilerlemesi
- Hipopituitarizm
- Yumurtalık yetmezliği
- Adrenal yetmezlik
- Prolaktin artışı
- Östrojen takviyesi
- Yumurtalıkların alınması
Kadınlarda Androjen Eksikliği Belirtileri
Kadınlarda androjen eksikliği belirtileri genellikle çok belirgin değildir. Ancak yine de takibinin yapılması gerekir. Bu belirtiler şu şekilde sıralanabilir;
- Depresyon
- İsteksizlik
- Cinsel yaşamda bozulma
- Kas ve kas gücünde azalma
- Yorgunluk
Androjen Eksikliği Nasıl Tedavi Edilir?
Androjene Bağlı Bozukluklar Nelerdir?
Androjen hormonuna bağlı 3 önemli bozukluk vardır. Bunlar androjen fazlalığı, androjen eksikliği ve androjen duyarsızlık sendromudur.
Androjen fazlalığı ve eksikliğinde hormon miktarının değişimine bağlı etkiler görülür. Bunlar genellikle ilaç tedavisi ve bazı uygulamalar ile kontrol altına alınabilir. Androjen duyarsızlık sendromu ise mevcut hormonların işe yaramamasıdır. Bu rahatsızlık hem fizyolojik hem de sosyal açıdan sorunlara neden olur.
Yüksek Androjen Seviyesi Nelere Sebep Olur?
Androjen seviyesi yükseldiğinde testosteron, dehidroepiandrosteron ve dihidrotestosteron hormonlarının etkileri artar. Bu etkiler erkeklerde ve kadınlarda belirgin olarak görülse de özellikle kadınlar çok ciddi şekilde etkilenir.
Testosteron, dehidroepiandrosteron ve dihidrotestosteron hormonları arttığı için vücutta aşırı kıllanma, yağlanma, kilo alma, seste kalınlaşma ve tansiyon yüksekliği gibi sağlık sorunları meydana gelir.
Vücut Yeterli Androjen Üretmezse Ne Olur?
Normal bir insan yaşamı için androjenin normal seviyelerde üretilmesi ve kandaki seviyelerinin stabil olması gereklidir. Ancak bazı sorunlar vücudun yeterli düzeyde androjen üretememesine neden olur.
Vücut yeterli androjen üretemezse cinsel ve fiziksel gelişim azalır ve durur. İlerleyen aşamalarda kişinin yağ metabolizması ve dolaylı olarak kardiyobasküler sistemi etkilenir. Bir süre sonra peş peşe sistemik semptomlar görülmeye başlar.
Vücut Çok Fazla Androjen Üretirse Ne Olur?
Vücut çok fazla androjen hormonu üretirse androjen grubu hormonların etkileri daha şiddetli hissedilir. Bu noktada hormon seviyelerini düzeltecek tedaviler ve uygulamalar gerekir.
Androjen Bozuklukları Tedavisinde Kullanılan İlaçlar Nelerdir?
Androjen bozuklukları için kullanılan ilaçlar şu şekilde sıralanabilir;
- Östrojen takviyesi
- Progestin içeren haplar
- Spironolakton tedavisi
- 5-alfa redüktaz inhibitörleri
- Testesteron takviyeleri
- Östrojen ve tesosteron kombinasyonları
Androjen Bozuklukları Tedavisinde Kullanılan İlaçların Yan Etkisi
Androjen bozukluğu tedavisinde kullanılan ilaçlar bazı yan etkilere neden olabilir. Bu yan etkiler şu şekilde sıralanabilir;
- Androjen hormonlarının ani yükselişi ve düşüşü
- Hormonal bozukluklar
- Yağ metabolizmasının değişmesi
- Ruhsal problemler
- Alerji
- Cinsel isteksizlik ya da cinsel istekte artma
27 Şubat 1987 İstanbul doğumluyum. SEO uzmanı ve basın mensubu olarak görev almaktayım. Bayandoktor.com başta olmak üzere birçok internet haber sitesinde aktif olarak çalışmaktayım.
